مجله علمی پژوهشی بوم شناسی کاربردی

  یکی از روش‌های مناسب جهت تعیین سلامت و تأثیر فعالیت‌های انسانی بر کاهش کیفیت رودخانه‌ها، ارزیابی آن‌ها با استفاده از جمعیت بزرگ بی‌مهرگان کف‌زی می باشد. رودخانه ﺗﺠﻦ ﻳﻜﻲ از رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻲ حوضه جنوبی خزر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ درﻳﺎی ﺧﺰر ﻣﻲرﻳﺰد. نمونه‌برداری بزرگ بی مهرگان کف‌زی با استفاده از دستگاه سوربر (با ابعاد40×40 سانتی‌متر و چشمه تور 100 میکرون) در فواصل 45 روز از مرداد 1389 تا اردیبهشت 1390 در 5 ایستگاه مطالعاتی با 3 تکرار و در مسیر 50 کیلومتری از رودخانه تجن انجام شد. نمونه‌های جمع‌آوری شده توسط فرمالین 4% تثبیت و به آزمایشگاه منتقل، جداسازی، شناسایی و شمارش گردیدند. نتایج حاصل از بررسی گروه‌های تغذیه‌ای نشان داد که جمعیت بزرگ بی‌مهرگان کف‌زی در منطقه مورد مطالعه شامل 6 گروه تغذیه‌ای Collector-gathering ، Collector-filtering ، Predator ، Collector-gathering /Scraper ، Predator / Collector-gathering ، Scraper م ی باشند. در این بررسی گروه های تغذیه‌ای Collector-gathering ، Collector-filtering و Collector-gathering / Scraper بیشترین فراوانی را نشان دادند. در ایستگاه های با آلودگی کم، گروه Collector-filtering و با آلودگی زیاد گروه Collector-gathering دارای بیشترین فراوانی بودند. در بررسی حاضر سنجه‌های ساختار جمعیتی شامل فراوانی کل، غنای EPT ، درصد EPT ، نسبت EPT به CHIR محاسبه شدند. مقادیر تنوع گونه‌ای، غنای گونه‌ای و یکنواختی با استفاده از شاخص های شانن – وینر، مارگالف و جاکارد محاسبه شدند. شاخص زیستی هیلسنهوف برای ایستگاه 1 (4/29) کمترین و برای ایستگاه 5 (5/57) بیشترین و شاخص زیستی BMWP/ASPT برای ایستگاه 1 (4/51) بیشترین و برای ایستگاه 5 (3/25) کمترین مقدار را در بین ایستگاه های مطالعاتی نشان دادند. نتایج نشان داد که در ایستگاه های 2، 3 و 5 که در پایین دست مزارع پرورش ماهی و کارخانه چوب و کاغذ قرار دارند و پساب مزارع وارد رودخانه میشود کیفیت آب تغییر یافته و تنوع و درصد فراوانی خانواده‌های حساس به آلودگی کاهش و گروه‌های مقاوم افزایش یافته‌است. از آن رو براساس این مطالعه میتوان بیان‌کرد استفاده از بزرگ بی‌مهرگان کفزی به‌عنوان شاخص زیستی برای ارزیابی کفیت آب روشی مطلوب می باشد.