مجله علمی پژوهشی بوم شناسی کاربردی

لانه‌های زمستان‌خوابی بخش مهمی از زیستگاه خرس قهوه‌ای می‌باشند که بر تولیدمثل و بقاء آن تأثیر‌گذار است. بنابر‌این شناسایی عوامل مؤثر بر انتخاب زیستگاه و تعیین مناطق مطلوب لانه‌ گزینی در حفاظت از بزرگ‌ترین گوشتخوار کشورمان ضرورت دارد. به‌منظور مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه لانه‌ گزینی خرس قهوه‌ای در منطقه کوه‌ خم استان فارس از دو روش رگرسیون منطقی وزنی جغرافیایی (Geographically Weighted Logistic Regression) و مدل خطی تعمیم‌ یافته (Generalized Linear Model) استفاده شد. در این پژوهش از ۲۰ لانه حضور و هم‌چنین ۲۰ غار که آثار حضور خرس‌ها در آنها یافت نشد (نقاط عدم‌ حضور گونه)، به‌عنوان متغیر وابسته و شش فاکتور زیست ‌محیطی به‌عنوان متغیر مستقل استفاده شد. نتایج حاصل از مدل خطی تعمیم‌ یافته حاکی از آن بود که متغیرهای فاصله از مراکز جمعیتی، ارتفاع از سطح دریا و فاصله از منابع آبی نقش مهمی در مطلوبیت زیستگاه زمستان‌خوابی خرس‌ قهوه‌ای دارند. نتایج رگرسیون منطقی وزنی جغرافیایی نشان‌دهنده تغییرات محلی معنا‌دار در روابط بین حضور لانه‌های زمستان‌خوابی و متغیر فاصله از مراکز جمعیتی است. نتایج هر دو روش مدل‌سازی نشان داد که زیستگاه مطلوب زمستان‌خوابی این گونه، مناطق صعب‌العبور در ارتفاعات کوهستانی و دور از دسترس انسان است.

تعیین مطلوبیت زیستگاه‌های حیات ‌وحش دارای اهمیت به‌سزایی در برنامه‌های حفاظت و مدیریت حیات ‌وحش است. لذا در پژوهش حاضر، مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه خرس قهوه‌ای در منطقه حفاظت‌ شده شیمبار با استفاده از الگوریتم آنتروپی بیشینه انجام شد. بدین منظور، پس از بررسی و رفع خودهمبستگی مکانی داده‌های حضور، داده‌ها به دو دسته داده‌های آموزش و آزمون تقسیم و به‌همراه ۱۰ متغیر محیطی (VIF<۱۰) انتخاب شده توسط MMS، وارد نرم‌افزار MaxEnt شد. اعتبارسنجی مدل با استفاده از AUC و تحلیل جک‌نایف صورت گرفت. نقشه حضور/عدم حضور نیز براساس دو آستانه LPT و ۱۰% تهیه شد. هم‌چنین تحلیل جک‌نایف دیگری جهت حساسیت‌سنجی مدل و شناسایی متغیرهای محیطی مهم در مدل‌سازی انجام شد. براساس یافته‌ها، مدل پیش‌بینی شده به‌طور معناداری بهتر از حالت تصادفی می‌باشد (AUC = ۰/۹۶۵ , P = ۰/۰۰۰). به‌علاوه، ۷۵/۲۰% منطقه به‌عنوان زیستگاه مطلوب بالقوه خرس شناسایی شد. طبق تحلیل جک‌نایف، بالاترین میزان موفقیت مدل در پیش‌بینی مناطق مطلوب بالقوه ۴۶/۸۸% محاسبه شد(P=۰/۰۰۰). هم‌چنین، متغیر تیپ‌بندی گیاهی به‌عنوان مهم­ترین عامل مؤثر بر پراکنش گونه شناسایی شد. براساس یافته‌ها، موفقیت این روش در مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه گونه‌های حیات ‌وحش همچون خرس قهوه‌ای تأیید شده، بهره‌گیری از آن به‌عنوان ابزاری نیرومند جهت بهبود اطلاعات زیستگاه‌های حیات ‌وحش در سطح کشور پیشنهاد می‌گردد.