مجله علمی پژوهشی بوم شناسی کاربردی

---

برای مدیریت صحیح اکوسیستم‌های جنگلی داشتن اطلاعات کافی در رابطه با ساختار گونه‌های درختی ضروری می‌باشد. در این تحقیق، ساختار گونه‌های درختی تیپ‌های راش (Fagus)، راش-ممرز (Fagus-Carpinus)، ممرز-راش (Carpinus-Fagus) و ممرز-بلوط (Carpinus-Quercus) جنگل‌های هیرکانی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. اطلاعات مورد استفاده برای این تحقیق، با استفاده از ۲۳۹ قطعه نمونه ۱۰۰۰مترمربعی که به روش منظم تصادفی در بخش گرازبن جنگل خیرود پیاده شده بود، جمع‌آوری و با استفاده از نرم‌افزار Crancod (Ver. ۱,۳) شاخص‌های زاویه یکنواخت، آمیختگی و ابعاد قطر برابر سینه و ارتفاع محاسبه شد. نتایج حاصل از شاخص زاویه یکنواخت نشان‌دهنده موقعیت مکانی تصادفی برای درختان چهار تیپ مورد بررسی بود. نتایج شاخص آمیختگی، آمیختگی کمی را برای چهار تیپ مورد بررسی نشان داد. نتایج به دست آمده از این شاخص نشان داد که اکثراً گونه‌های Fagus orientalis و Carpinus betulus دارای رقابت درون گونه‌ای و سایر گونه‌های مورد بررسی دارای رقابت بین گونه‌ای می‌باشند. میانگین شاخص‌های ابعاد قطر برابر سینه و ارتفاع نشان‌دهنده شباهت نسبی تیپ‌های مورد بررسی از نظر این ویژگی بود. نتایج حاصل از این دو شاخص غالبیت نسبی گونه‌های Acer velutinum، Tilia begonifolia و Alnus subcordata و مغلوبیت Ulmus glabra و Diospyros lotus را نشان دادند. مقایسه ساختار گونه‌های مشابه در تیپ‌های مختلف، نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین آنها از نظر ویژگی‌های موقعیت مکانی، ابعاد قطر برابر سینه و ارتفاع بود؛ وتنها اختلافات دیده شده در آمیختگی گونه‌های Carpinus betulus، Fagus orientalis، Acer velutinum، Tilia begonifolia و هم‌چنین خشکه‌دارها در تیپ‌های مورد بررسی بود. شاخص‌های به‌کار رفته در این تحقیق دارای توانایی بالایی در تشریح ساختار تیپ‌های مختلف و هم‌چنین ویژگی‌های اکولوژیکی گونه‌های درختی هستند.

---

جنگل­های طبیعی آمیخته راش با غنی­ترین تنوع زیستی گیاهی دارای ذخایر کلان کربن آلی در عمق­های مختلف خاک می­باشند. هدف تحقیق حاضر مدل­سازی ترسیب کربن خاک در جنگل­های مذکور برحسب شاخص­های تنوع زیستی برای مدیریت بهینه تغییرات مخازن کربن خاک در رابطه با روند پایداری، حاصلخیزی، چرخه کربن و برنامه­ریزی برای رویارویی با تغییرات آب و هوایی در سطح محلی یا منطقه­ای می­باشد. پس از انجام عملیات میدانی برای اندازه­گیری و محاسبه شاخص­های تنوع زیستی و فاکتور کربن خاک از تحلیل رگرسیون خطی ساده، رگرسیون خطی چندگانه و رگرسیون به‌روش تخمین منحنی برای فرآیند مدل­سازی استفاده شد. نتایج تحلیل رگرسیون مبتنی بر ضریب تبیین، اشتباه معیار تخمین و ضریب اطلاعات آکاییک (AIC) نشان داد تحلیل رگرسیون خطی ساده و چندگانه دارای دقت برآوردی قابل ملاحظه­ای نبودند (۷۴/۱۵۱+= AIC_min). برمبنای تحلیل مدل­های غیرخطی، مدل منحنی (S) شامل غلبه‌ گونه­ای پوشش علفی به‌عنوان بهترین پیشگو با حداقل خطای تخمینی و حداکثر قطعیت (۲۳/۱۷۱-= AIC_min) برای برآورد ذخایر کربن آلی خاک در جنگل مورد مطالعه محسوب شد. در ادامه مدل­سازی نتایج نشان داد، مدل­های تبدیلی چندگانه حاصل از تبدیل لگاریتم مدل­های پایه با افزایش تعداد پارامتر اگرچه دارای اعتبار محاسباتی بودند (۱۰>VIF) ولی دقت برآورد کمتری نسبت به مدل بهینه مذکور داشتند.

---

درختان پوسیده و خشکه‌دارها از اجزاء مهم اکوسیستم‌های جنگلی بوده و نقش مؤثری در حفظ تنوع زیستی جنگل‌ها دارند. در این تحقیق فراوانی و مشخصات درختان قطور سالم، پوسیده و خشکه‌دارهای با قطر برابر سینه بزرگ‌تر از ۶۰ سانتی‌متر در دو پارسل بهره‌برداری شده به شیوه تک‌گزینی و حفاظت شده در جنگل ناو اسالم گیلان مورد بررسی قرار گرفت. جمع‌آوری داده‌ها از طریق طرح نمونه‌برداری منظم تصادفی با فواصل ۱۰۰ متر و پلات‌های ۲۰ آری انجام گرفت. نتایج نشان داد فراوانی و حجم درختان قطور در پارسل بهره‌برداری شده نسبت به پارسل حفاظت شده کمتر است (۰۱/۰>P ). درختان پوسیده و خشکه‌دارها در پارسل حافظت شده دارای ارتفاع و قطر بیشتری نسبت پارسل بهره‌برداری شده بودند (۰۱/۰>P ). هم‌چنین درختان قطور در پارسل حفاظت شده از تعداد گونه‌های بیشتر و توزیع فراوانی یکنواخت‌تر نسبت به پارسل بهره‌برداری شده تشکیل شده بودند. فراوانی حفره‌های ایجاد شده توسط پرندگان برروی تنه درختان پوسیده و خشکه‌دارها در پارسل حفاظت شده بیشتر از پارسل بهره‌برداری شده به‌دست آمد. حفاظت از درختان پوسیده و خشکه‌دارها و باقی گذاشتن تعداد بیشتری از گونه‌های مختلف درختان قطور در توده برای حفظ ساختار طبیعی و تنوع زیستی این جنگل‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است.